Όρος Πάικο

Το όρος Πάικο θεωρείται επέκταση της οροσειράς του Βόρα, στην πραγματικότητα, από γεωλογική άποψη ανήκει στον ίδιο ορεινό όγκο με την Τζένα και τον Πίνοβο. Αποτελείται κυρίως από ασβεστόλιθους και οφιόλιθους. Το ΝΑ τμήμα του αποτελείται κυρίως από ιζηματογενείς βράχους και χαρακτηρίζεται από πληθώρα κορυφών μεσαίου ύψους που κυμαίνονται από 1219 έως 1650 μ. Τα δάση του Πάικου έχουν αξιοποιηθεί κατά το παρελθόν από τους κατοίκους των κοντινών χωριών (υλοτόμηση κυρίως). Η έντονη βόσκηση έχει επίσης ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος, το οποίο μόλις πρόσφατα (τις τελευταίες δεκαετίες) άρχισε να παρουσιάζει σημάδια ανάκαμψης. Το Πάικο είναι πλούσιο σε ρέοντα νερά καθώς και εσωτερικά αποστραγγιστικά νερά ειδικά στα υποαλπικά λιβάδια όπου ρέουν εσωτερικά και εκρέουν στους πρόποδες του βουνού, με την μορφή πηγών. Οι αγροτικές δραστηριότητες στο όρος Πάικο ανήκουν στο παρελθόν και ως αποτέλεσμα σήμερα υπάρχει μεγάλη ποικιλία οικοτόπων. Η αναδάσωση πολλών εγκαταλελειμμένων βοσκοτόπων και μικρών κομματιών πρώην γεωργικής γης δημιουργεί, πλέον, ένα πλούσιο μωσαϊκό βλάστησης. Έτσι, η ποικιλομορφία των οικοτόπων που δημιουργούνται είναι ένα από τα πιο πολύτιμα χαρακτηριστικά της περιοχής. Η ποικιλομορφία της δομής της βλάστησης και η γειτονική περιοχή του Πάικου με την Τζένα και την κοιλάδα του Αξιού δημιουργούν ένα κατάλληλο βιότοπο για το ελάφι, το λαγό, καθώς και για αρκετά αρπακτικά, όπως ο χρυσαετός (Aquila chrysaetos), η αετογερακίνα (Buteo rufinus) και το χρυσογέρακο (Falco biarmicus). Επιπλέον, ένα ενδιαφέρον τοπίο αποτελούν οι ήπιες πλαγιές των υποαλπικών λιβαδιών και των μικρών ορεινών υγροτόπων. Όσον αφορά την πανίδα, η ποιότητα του τόπου υποδεικνύεται από την εμφάνιση των ειδών πεταλούδας Erebia ligea, που περιλαμβάνεται στο Προεδρικό Διάταγμα 67/1981, και της Lycaeides argyrognomon, η οποία αναφέρεται στο επιστημονικό άρθρο των Koomen P., van Helsdingen P.J. 1993. Listing of biotopes in Europe according to their significance for invertebrates. Council of Europe, Economic Commission for Europe (1991) European Red List of Globally threatened Animals and Plants, Heath J. 1981. Threatened Rhopalocera (butterflies) of Europe. Council of Europe.

Όσον αφορά τα άγρια φυτά, η ποιότητα του τόπου υποδηλώνεται από την εμφάνιση άλλων σημαντικών ειδών. Μεταξύ αυτών, ένα τάξο είναι ελληνικό.
Ενδεικτικά, 3 τάξα (Dactylorhiza kalopissii, Rosa arvensis, Sempervivum marmoreum) περιλαμβάνονται στον κατάλογο WCMC και / ή στον Ευρωπαϊκό κατάλογο των κόκκινων δεδομένων, άλλα 3 (Coeloglossum viride, Dactylorhiza sambucina, Lilium martagon) είναι προστατευόμενα από το ελληνικό προεδρικό διάταγμα (67/1981) και 2 τάξα (Sideritis scardica, Silene radicosa ssp. radicosa) είναι ενδημικά των Bαλκανίων.

Τύποι Οικοτόπων

• Δάση οξυάς της φυτοκοινωνίας Luzulo-Fagetum (9110)

Δάση με Fagus sylvatica (σε υψηλότερα βουνά Fagus sylvatica -Abies alba ή Fagus sylvatica- Abies alba -Picea abies), αναπτυσσόµενα πάνω σε όξινα εδάφη των µεσο-Ευρωπαϊκών περιοχών της κεντρικής και βόρειο-κεντρικής Ευρώπης, με Luzula luzuloides, Polytrichum formosum και συχνά Deschampsia flexuosa, Calamagrostis villosa, Vaccinium myrtillus, Pteridium aquilinum. Στην περιοχή µελέτης ο τύπος αυτός (οικότοπος) καλύπτει αρκετή έκταση (8-10%) στη ζώνη της οξυάς- ελάτης.
Φυτά: Fagus sylvatica, Luzula luzuloides, Polytrichum formosum και συχνά Deschampsia flexuosa, Calamagrostis villosa, Vaccinium mayrtillus, Pteridium aquilinum.

• Δάση καστανιάς (9260)

Υπερ-Μεσογειακά και υπο-Μεσογειακά δάση, με κυρίαρχο είδος την Castanea sativa (καστανιά) και παλαιές φυτείες με ημιφυσική χαμηλή βλάστηση.
Κυριο είδος: Castanea sativa

• Δάση οξυάς με Quercus frainetto (9280)

Δάση µε Fagus sylvatica ή Fagus moesiaca, Quercus frainetto, πιο θερμόφιλα από αυτά του 9130 (δάση οξυάς της φυτοκοινωνίας Asperulo-Fagetum), που απαντώνται στη ζώνη μετάβασης μεταξύ της παρα-Μεσογειακής και ορεινής ζώνης της Θράκης, Μακεδονίας, και Θεσσαλίας και χαρακτηρίζονται απὀ την παρουσία πολλών ειδών της υποζώνης Quercion confertae. Στην περιοχή μελέτης ο οικότοπος αυτός καλύπτει σηµαντικό ποσοστό (περίπου 13%) και απαντάται στη ζώνη των φυλλοβόλων πλατυφύλλων και στο χαμηλότερο µέρος της ζώνης της οξυάς.
Κύρια είδη: Fagus silvatica και Quercus frainetto.

• Διαπλάσεις Αρκεύθων (5210)

Μεσογειακοί και υπο-μεσογειακοί αειθαλείς σκληρόφυλλοι θάμνοι, σε συστάδες με δενδροειδής αρκεύθους (Juniperus) με μεγάλη ταξoνομική ποικιλία : Juniperus oxycedrus, J. phoenicea, J. foetidissima, J. excelsa and J. communis, J. drupacea, J. Thurifera.

• Δάση πλάτανου της Ανατολής (Platanion orientalis)

Δάση, κυρίως παρόχθια, που κυριαρχούνται απο Platanus orientalis. Αντιπροσωπεύουν (Ελληνο-Βαλκανικά) παρόχθια δάση των υδάτινων ρευμάτων, εποχιακών ποταμών - χειµάρων και φαραγγιών. Απαντώνται σε όλη την ηπειρωτική και νησιωτική χώρα. αποικίζουν φτωχά, ελαφρώς σταθερά αλλούβια μεγάλων ποταμών, αποθέσεις διαρκών ή εποχιακών χειµάρων, θέσεις πηγών, και ειδικά στις βάσεις απότοµων σκιερών φαραγγιών/χαραδρώσεων, όπου σχηματίζουν σημαντικές κοινότητες. Η εξάπλωση κατά µήκος φαραγγιών και χαραδρώσεων είναι πιο χαρακτηριστική στη Νότια και νησιωτική Ελλάδα. Η συνοδεύουσα βλάστηση µπορεί να περιλαμβάνει είδη όπως Salix alba, S. elaeagnos, S. purpurea, Alnus glutinosa, Cercis siliquastrum, Celtis australis, Populus alba, P. nigra, Juglans regia, Fraxinus ornus, Crataegus monogyna, Cornus sanguinea, Ruscus aculeatus, Vitex alnus castus, Nerium oleander, Rubus spp., Rosa sempervirens, Hedera helix, Clematis vitalba, Vitis vinifera ssp. sylvestris, Ranunculus ficaria, Anemone blanda, Aristolochia rotunda, Saponatria officianalis, Symphytum bulbosum, Hypericum hircinum, Calamintha grandiflora, Melissa officinalis, Helleborus cyclophyllus, Cyclamen hederifolium, C. repandum, Brachypodium sylvaticum, Dactylis glomerata και µπορεί να είναι πλούσια σε βρύα, λειχήνες και φτέρες (π.χ. Pteridium aquilinum). Διάφορες ενώσεις έχουν περιγραφεί, που αντανακλούν την τοπική και οικολογική ποικιλότητα στη σύνθεση της υποβλάστησης. Στην περιοχή μελέτης ο οικότοπος αυτός καλύπτει µικρή έκταση (λιγότερο από 5%), κυρίως κατά µήκος υδάτινων ρευμάτων (διαρκών και εποχιακών) και στους κώνους αποθέσεων, και απαντάται, επί το πλείστον, στη ζώνη των φυλλοβόλων πλατυφύλλων και δευτερευόντως στη ζώνη της οξυάς - ελάτης.
Κύρια είδη: Platanus orientalis.

• Ασβεστούχοι αλπικοί λειμώνες

Αλπικοί και υπαλπικοί λειμώνες σε πλούσια σε βάσεις εδάφη που κυριαρχούνται από είδη όπως Dryas octopetala, Gentiana nivalis, Gentiana campestris, Alchemilla hoppeana, Alchemilla conjuncta, Alchemilla flabellata, Anthyllis vulneraria, Astragalus alpinus, Aster alpinus, Draba aizoides, Globularia nudicaulis, Helianthemum nummularium ssp. grandiflorum, Helianthemum oelandicum ssp. alpestre, Pulsatilla alpina ssp. alpina, Phyteuma orbiculare, Astrantia major, Polygala alpestris των ορέων όπως οι Άλπεις, τα Πυρηναία, τα Καρπάθια. Επίσης περιλαμβάνονται οι λειμώνες των αλπικών (ορο-Μεσογειακών) και αλπικών επιπέδων των υψηλότερων όρων της Κορσικής, και τους Μεσόφιλους επιφανειακούς τυρφώνες των υπαλπικών και αλπικών επιπέδων των νοτίων και κεντρικών Απεννινών όρων, που αναπτύσσονται τοπικά πάνω από τα δασοόρια, σε ασβεστούχα υποστρώματα.

Τύποι Οικοτόπων-Κάλυψη (%)

ΠΑΝΙΔΑ

Είδη του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ

Τακτικά αποδημητικά πτηνά που δεν περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ

Θηλαστικά του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ

• Myotis emarginatus (πυρρομυωτίδα)

Αμφίβια και Ερπετά του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ

• Triturus carnifex (Ιταλικός Τρίτωνας)

• Bombina variegata (Κιτρινομπομπίνα)

• Testudo hermanni (Μεσογειακή χελώνα)

Ασπόνδυλα του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ

• Lycaena dispar

• Callimorpha quadripunctaria

Άλλα σημαντικά είδη χλωρίδας και πανίδας

• Alburnoides bipunctatus thessalicus - Τσιρωνάκι(F)

• Canis aureus - Τσακάλι(Μ)

• Capreolus capreolus - Ζαρκάδι(M)

• Coeloglossum viride (P)

• Dactylorhiza kalopissii (P)

• Dactylorhiza sambucina (P)

• Elaphe longissima - Λαφιάτης του Ασκληπιού (R)

• Erebia ligea (I)

• Lacerta viridis - Πρασινόσαυρα (R)

• Leuciscus cephalus vardarensis - (F)

• Lilium martagon - Λείριο το μάρταγο (P)

• Lycaeides argyrognomon (I)

• Rana graeca - Γραικοβάτραχος (A)

• Rosa arvensis - Τριανταφυλλιά η αρουραία (P)

• Sideritis scardica - Τσάι του βουνού(P)

• Silene radicosa ssp. radicosa (P)

• Vipera ammodytes - Οχιά (R)

• Canis lupus - Λύκος (M)

Όπου
B = Πτηνά, M = Θηλαστικά, A = Αμφίβια, R = Ερπετά, F = Ιχθύες, I = Ασπόνδυλα, P = Φυτά

Βιβλιογραφία

• https://natura2000.eea.europa.eu/ [date: 11/02/2020]

• https://eunis.eea.europa.eu/habitats.jsp [date: 11/02/2020]

• https://www.ypeka.gr/LinkClick.aspx?fileticket=KWC6tXUhgrI%3D&tabid=572[date: 11/02/2020]